همه سرشان در گوشی تلفن است!/ چگونه دانش‌آموزان را در برابر آسیب‌های فضای مجازی ایمن کنیم؟

خبرگزاری فارس ـ گروه تعلیم و تربیت: کرونا که آمد، هیچکس فکرش را هم نمی‌کرد که زندگی انسان‌ها تا این حد تغییر کند؛ اصلا تا قبل از کرونا فکر اینکه روزی مدارس تعطیل شود و کلاس‌های درس به جای مدرسه، در فضای مجازی تشکیل شود، دور از ذهن بود.

تا قبل از کرونا، اگر دانش‌آموزی تلفن همراه به دست داشت، همه نگرانش بودند که این بچه درس نمی‌خواند اما حالا تلفن همراه به مدرسه بچه‌ها تبدیل شده است و اتفاقا وقتی گوشی تلفن به دست دارند یعنی اینکه درس می‌خوانند.

اما همه گوشی به دست داشتن هم به معنای این نیست که دانش‌آموزان درس می‌خوانند. نگرانی از محیط گسترده و بدون نظارت فضای مجازی، دغدغه‌ای است که خانواده‌ها درباره حضور فرزندان‌شان در فضای مجازی دارند.

اما یک دغدغه دیگر درباره فضای مجازی وجود دارد و آن هم این است که گاهی اوقات دیده می‌شود تمام اعضای خانواده سرشان در گوشی تلفن است و در چنین شرایطی دیگر هیچکس حواسش به کودک و نوجوان خانواده نیست!

در این راستا نشستی با تعدادی از نمایندگان تشکل دانش‌آموزی اتحادیه انجمن‌های اسلامی دانش‌آموزان داشتیم. محسن علی‌محمدی از استان هرمزگان، احسان نوزاد از  استان آذربایجان غربی، سعید عبدالملکی از استان کردستان، محمد درویشیان از استان لرستان، محمد فیضی از استان کرمانشاه و سید حسین ذاکر از استان خراسان جنوبی مهمان خبرگزاری فارس بودند.

* فضای مجازی حریم خصوصی را از بین برده است

مجری: از جمله مواردی که به آن اشاره می‌شود و البته نگرانی‌های زیادی را به همراه دارد، این است که دانش‌آموزان به راحتی به فضای مجازی اطمینان می‌کنند و عکس و تصاویر خانوادگی و شخصی خود را در آن بارگذاری می‌کنند. چرا انقدر نوجوانان نسبت به فضای مجازی ناآگاهی دارند؟

نوزاد: یکی از مشکلاتی که فضای مجازی ایجاد کرده است، حریم خصوصی را از بین برده است و افراد عکس‌های شخصی و خانوادگی خود را به اشتراک(share) ‌می‌گذارند و این موضوع نگران کننده است چرا که برخی سوء استفاده کنندگان می‌توانند از این تصاویر و فیلم‌ها سوء استفاده کنند.

عبدالملکی: معاندین کشور و نظام‌مان در کانال‌ مختلف در فضای مجازی در حال ارائه برنامه هستند و باید با آگاه‌سازی و ایجاد فضای گفتمان‌ دانش‌آموزی، اطلاعات صحیح را به نوجوانان داد. 

یکی از مشکلات این است که والدین به دلیل مشغله کاری، فرصت نظارت بر حضور دانش‌آموزان در فضای مجازی را ندارند و عدم نظارت باعث می‌شود که دانش‌آموز سر از هر فضا و کانالی درآورد. 

* همه سرشان در گوشی تلفن است

مجری: به موضوع خانواده‌ها اشاره شد؛ موضوع مهمی است. واقعا چقدر خانواده‌های ما نسبت به فضای مجازی آگاهی دارند؟ و در این زمینه چه اقداماتی انجام شده است؟

ذاکر: چند سال پی در پی به اردوی جهادی به یک منطقه مرزی رفتیم. این روستا 1700 خانوار دارد در سال گذشته که به این روستا رفتیم، شنیدیم که از این تعداد خانوار، 300 طلاق ثبت شده بود. جالب اینجاست تحلیلی که انجام شده بود حاکی از این بود که آنتن موبایل به این منطقه رفته بود. به عبارت دیگر خانواده‌ها امکانات و تکنولوژی را دریافت کردند، بدون اینکه آموزش ببینند.

فیضی: از جمله آسیب‌های فضای مجازی را می‌توان به آسیب‌های تربیتی، فاصله عاطفی، افسردگی و تغییر سبک زندگی خانواده‌ها اشاره کرد. همه سرشان در گوشی تلفن است و هر یک از اعضای خانواده مشغول کاری است. در این حالت هیچکس به دیگری آن توجهی که لازم است را نخواهد داشت.   

والدینی که خودشان اوقاتی که در خانه هستند در فضای مجازی می‌گذرانند، چگونه می‌توانند توقع داشته باشند که فرزندانشان اینگونه نباشند.

* در فضای مجازی جای ارزش و بی‌ارزش را تغییر دادند

مجری: در هر صورت شرایط جامعه به‌گونه‌ای رقم خورد که دانش‌آموزان وارد فضای مجازی شدند؛ در این حالت چه باید کرد؟ شرایط را ما ایجاد نکردیم و پیش آمده است. به گفته برخی مسؤولان آموزش و پرورش، به زیست بوم جدید پرتاب شدیم و حالا چه برنامه‌ای را باید تدارک ببینیم؟

درویشیان: کرونا باعث شد که دانش‌آموزان وارد فضای مجازی شوند اما باید تهدیدها را با برنامه‌ریزی مناسب تبدیل به فرصت کنیم. حتی می‌بینیم در این فضا، جای ارزش و بی‌ارزش را تغییر دادند. 

در این فضا، مشکل عدم آگاهی و عدم شناختی است که افراد وارد این فضا شدند و برای حل مشکل تهدیدات فضای مجازی باید همه با هم متحد شوند و برنامه جامعی وجود داشته باشد. 

* مشکلات اینترنت و نداشتن تلفن همراه

علی‌محمدی: در برخی مناطق استان هرمزگان مانند بشاگرد، آنتن موبایل ضعیف و اینترنتی ندارند. دانش‌آموزان بعضا باید به یک مکانی بروند که آنتن داشته باشند تا بتوانند از آموزش‌ها در فضای مجازی بهره ببرند.

از سوی دیگر برخی خانواده‌ها هم از نظر تمکن مالی این امکان را ندارند که برای فرزندشان گوشی بخرند و این خودش مشکل دیگری است.

می‌خواهم بگویم مسائل درباره آموزش مجازی متفاوت است و هر منطقه و استان مشکل خاص خود را دارد. 

* باید آموزش داد

مجری: به آموزش اشاره شد؛ شما در استان‌های خودتان برای آموزش نوجوانان جهت حضور در فضای مجازی چه کردید؟ و چگونه این آموزش‌ها را برگزار کردید؟

نوزاد: ما تلاش کردیم که در قرارگاه‌های دانش‌آموزی این موارد را به دانش‌آموزان یادآوری کنیم و برایشان توضیح دادیم که فضای مجازی مثل خانه‌ای است که پنجره‌اش پرده ندارد و درهای خانه باز است و در این حالت هرچه شما می‌گویید و هر کاری انجام می‌دهید، مردم می‌فهمند.

فکر می کنم در این راستا باید هم به دانش‌آموزان آموزش داد و هم اینکه با ساختن کلیپ و برنامه‌های مناسب، نوجوانان را به مسیر مناسب هدایت کرد. 

از سوی دیگر خانواده‌ها باید نسبت به فضای مجازی آگاهی داشته باشند تا بتوانند به فرزندانشان کمک کرده و نظارت درستی داشته باشند. آنقدر دنیای فضای مجازی گسترده است و تکنولوژی هم پیشرفت کرده است که باید خانواده‌ها هم به همان میزان پیشرفت کنند و دانش‌شان را افزایش دهند.

ذاکر: همانطور که اشاره کردم وقتی یک بستر فراهم می‌کنیم باید یک سری آموزش‌ها را به کسانی که استفاده می‌کنند، ارائه دهیم. در همان روستا، چون فرهنگسازی صورت نگرفته بود، ناهنجاری‌هایی ایجاد شده بود.

وقتی گوشی دست دانش‌آموز می‌دهیم باید استفاده درست از آن را آموزش دهیم. اما وقتی آموزش صورت نمی‌گیرد با مواردی چون همین پدیده چالش مانکن، شوخی با والدین و ... مواجه می‌شویم که می‌بینیم مرز یک سری هنجارها، ادب‌ها و قوانین را جابجا می‌کند. 

این موضوع اتفاق مهمی است که باید به آن توجه شود؛ نوجوان و جوانانی که درگیر این چالش‌ها می‌شوند، چه چیزی را به دست می آورند و چه چیزی را از دست می‌دهند. باید کمکشان کرد و این کمک باید اصولی و با برنامه آگاهانه باشد.

* تهدیدهایی که به فرصت تبدیل شد

مجری: خب، این آموزش‌ها تأثیر هم دارد یعنی خودتان اشاره کردید که برخی آموزش‌ها را ارائه کردید؛ چقدر این آموزش‌ها تأثیر گذار بوده است؟

ذاکر: چند جا دیدم که دانش‌آموزان از فرصت‌های فضای مجازی استفاده کرده است و مثلا به فروش دست ساخته‌های خود یا خانواده پرداخته است. به نظرم راه حل حضور در فضای مجازی، فقط آموزش است. این آموزش‌ها مسلما تأثیر داشته است و همین اقدامی که این دانش‌آموزان انجام دادند، حاکی از این موضوع است.

فیضی: ما در استان خودمان با همکاری حوزه هنری، کارگاه‌های آموزشی را برگزار کردیم. معتقدیم که یک سری آموزش‌ها را باید به والدین داد و در کنار آن هم باید تولیدات داشته باشیم. نتایج خوبی را هم گرفتیم.

افراد زیادی با تفکرهای مختلف در حال تولید محتوا در فضای مجازی هستند در حالی که ما باید تولید محتوای مناسب را برای دانش‌آموزان و نوجوانان داشته باشیم که بچه‌ها بتوانند استفاده کنند. وقتی محتوایی نیست، آنها به سمت محتواهای نامناسب سوق پیدا می‌کنند. در این راستا اقدامات مناسبی نیز انجام شده است و تلاش کردیم محتواهای متعددی را عرضه کنیم.

مجری: ماحصل این گفت‌وگوها این بود که چه بخواهیم و چه نخواهیم وارد دنیای جدیدی شدیم و در این فضای جدید باید با بسترسازی و آمادگی وارد شویم. در این مسیر آگاه‌سازی افراد نسبت به آنچه که وارد شدند بسیار مهم است.

باید افراد بدانند که فضای مجازی چیست و چه تهدیدات و فرصت‌هایی دارد اما از همه مهمتر این است که فضای مجازی یک نکته مهم‌تر دارد و آن هم این است که خانواده‌ها نیز باید برای حضور در این فضا آموزش ببینند ضمن اینکه امکان نظارت بر فرزندان را هم داشته باشند. 

تولید محتوای مناسب در فضای مجازی، نکته حائز اهمیت دیگری است که در این نشست به آن اشاره شد؛ اگر با دست خالی در فضای مجازی حضور داشته باشیم، بازنده میدان خواهیم بود. باید محتوای مناسب، جذاب، آموزنده و به‌روز برای نوجوانان و تمام استفاده کنندگان در فضای مجازی وجود داشته باشد تا آنها به دنبال محتوای نامناسب، ضعیف و تحریف کننده نروند. 

انتهای پیام/